روزهای پنجم تا تا یازدهم اردیبهشتماه در ایران با عنوان هفته کارگر شناخته میشود. این هفته فرصت مناسبی برای توجه بیشتر به قشر زحمتکش کارگر است که همواره در خدمت منافع کشور و سازندگی آن بودهاند، اما متأسفانه در کشور ما شرایط اقتصادی مناسبی هم ندارد و بهرهمند نبودن از امنیت شغلی، مشکلات معیشتی، قرارداد، بیمه مناسب و تشکلات کارگری در راستای اعتراضات صنفی، به مشکلات آنها دامن زده است. لذا جا دارد که مسئولان، به ویژه در سال جاری که با عنوان رونق تولید نامگذاری شده و بار اصلی رونق تولید هم بر کارگران است، توجه بیشتری به این قشر از جامعه نشان دهند.
حجتالاسلام والمسلمین غلامرضا مصطفیپور، مدرس حوزه و دانشگاه، در گفتوگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره جایگاه کارگر در قرآن کریم و دین مبین اسلام پرداخت و گفت: ابتدا لازم است اشاره کنم که هفته کارگر همزمان با ایام شهادت شهید مطهری است که این دو موضوع با هم ارتباط دارند. در واقع شهید مطهری در روز یازدهم اردیبهشت به شهادت رسیدند که مصادف با روز جهانی کارگر است که از مقام این قشر زحمتکش تجلیل و از حقوق کارگر در ابعاد مختلف بحث میشود.
مفهوم زُهد در اندیشه شهید مطهری
وی ادامه داد: قبلاً گمان بر این بود که تنها مکتبی که طرفدار حقوق کارگر است، مکتب سوسیالیسم است ولی وقتی که نوع نگاه اسلام در ارتباط با کار و کارگر و جایگاه آن مورد مطالعه قرار گرفت، معلوم شد که واقعیت چیز دیگری است. یکی از مغزهای متفکر جوامع اسلام که در اینباره به تحقیق پرداخته، مرحوم شهید مطهری است که متأسفانه در نهایت به شهادت رسیدند، لذا باید توجه داشته باشیم که هر موفقیتی که داشتهایم به دنبال آن تروری هم شکل گرفته و دشمن ضربهای را بر ما تحمیل کرده است.
این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به دیدگاههای شهید مطهری در مسائل اقتصادی و به ویژه جایگاه کار و کارگر در اسلام تأکید کرد: شهید مطهری در ارتباط با مسائل اقتصادی، کار زیادی انجام داده و همچنین در ارتباط با بسیاری از شبهاتی که برخی افراد به دلیل عدم درک درست از مفاهیم اسلامی، اسلام را ضد کارگر معرفی میکنند مطالبی را به رشته تحریر درآمده و بیان کرده است. شهید مطهری کتاب «قضا و قدر» را نوشتند و در مقدمه آن توضیح دادهاند که برخی افراد میگویند که در اسلام آموزههایی وجود دارد که سبب عقبافتادگی مسلمین است اما آن افراد مفاهیم درست این واژهها را درک نکردهاند؛ چراکه برای مثال، زُهد در هیچ جا به معنای ترک کار، تلاش و کوشش نیست بلکه به معنای این است که انسان نهایت تلاش و کوشش را انجام دهد اما تعلق به دنیا نداشته باشد لذا تعلق نداشتن به دنیا، یه مسئله و به دنبال کار و تولید نرفتن، مسئلهای دیگر است.
پاسخ شهید مطهری به مارکسیستها
وی به فعالیتهای علمی شهید مطهری در عرصه اقتصادی اشاره کرد و ادامه داد: شهید مطهری کتاب « نظری به نظام اقتصادی اسلام» را هم نوشتند و در این کتاب، هم دیدگاه مارکسیستها در این رابطه را به شدت مورد نقد قرار داده و از سوی دیگر، دیدگاه اسلام را به عنوان دیدگاه برتر مورد بررسی و تحلیل قرار دادهاند.
مصطفیپور در ادامه درباره جایگاه کارگر در دین مبین اسلام اظهار کرد: اساساً اسلام دین انسان و به ویژه تکریم کارگر است. در قرآن کریم آمده است که خداوند، فعال مایشاء است، چراکه کار خدا خالقیت، تدبیر و اداره آفرینش، هدایت جهان و تدوین نظام هستی است. کلمه فعال از فعل میآید و فعل هم به معنای کار است لذا به همین دلیل گفته شده که خداوند هم کارگر است.
جایگاه کار در قرآن کریم
این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به جایگاه کار و کارگر در قرآن کریم یادآور شد: طبیعتاً با چنین نگاهی، کارگر مظهر خدای سبحان یعنی مظهر فعل خداوند است. به همین دلیل است که در قرآن کریم تمام موفقیتهای انسان را مرهون کار و تلاش و کارگری میداند لذا خداوند در سوره مبارکه النجم فرموده است: « وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى؛ و اينكه براى انسان جز حاصل تلاش او نيست» (النجم/ ۳۹). لذا به غیر از راه کار و تلاش و فعالیت، نتیجهای برای انسان حاصل نمیشود.
وی درباره جایگاه کار و تولید در قرآن کریم افزود: لذا خود قرآن کریم، انسان را دعوت به تلاش و کوشش و تولید میکند. مقام معظم رهبری هم به درستی امسال را با عنوان رونق تولید نامگذاری کردند لذا اگر بخواهیم مظهر فعل خدا باشیم باید به تولید در همه ابعاد اعم از تولید کشاورزی، دامداری، صنعتی و ....توجه جدی داشته باشیم.
دعوت اسلام به کار و پیشرفت
استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی بیان کرد: با توجه به اینکه اسلام، ما را دعوت به کار و تولید کرده، پیشرفت جامعه اسلامی را معلول کار و تلاش میداند. در روایت هم آمده است که جوان ورزیدهای در حال عبور از میان جمعیتی بود که عدهای گفتند ای کاش این جوان، نیروی خود را در راه جهاد در راه خدا به کار میگرفت. پیغمبر(ص) فرمود این جوان در حال رفتن به کار و تلاش و تولید درآمد است تا زندگی خود را توسعه بدهد لذا این تولید، جهاد فی سبیلالله است.
مصطفیپور با اشاره به بوسه زدن پیامبر بر دستان کارگر ادامه داد: در روایت دیگری آمده است که پیامبر بر دستان کارگری که به خاطر تلاش و زحمات وی پینه بسته بود بوسه زد و گفت این دستی است که خداوند و پیغمبر خدا، آن را دوست دارد و این نشان دهنده جایگاه کارگر و توجه به حقوق کارگران در اسلام دارد. در روایتی دیگر آمده است که وقتی کارگری برای شما کار میکند باید قبل از اینکه عرق وی خشک شود، مزد وی را پرداخت کنید. چنین روایتی هم پیامهای بسیاری دارد.
جایگاه والای کارگر در دین مبین اسلام
وی با اشاره به سوءاستفاده از کارگران در برخی کارخانهها گفت: متأسفانه بعضاً میشنویم که در برخی از کارگاهها و کارخانهها، از کارگران کار میکشند و حقوق ماهانه آنها را با چند ماه تأخیر پرداخت میکنند و این با عظمتی که اسلام برای جایگاه کارگر در نظر میگیرد هیچ مناسبتی ندارد.
وی افزود: حضرت آیتالله جوادی آملی، جزوه مختصری را چند سال قبل منتشر کردند که راجع به کرامت کار و کارگر بود و بنده در کتاب «انتظار بشر از دین» فصلی را به این بحث کار و کرامت کارگر در آموزههای اسلامی اختصاص دادم. بنابراین کارگر به لحاظ اینکه مظهر خلاقیت خداست، خودش مظهر خداست و لذا از جایگاه بسیار بالایی و از حقوقی برخوردار است و کارفرما هم باید نهایت تلاش خود را پرداخت حقوق کارگر به کار گیرد.
لزوم پرداخت به موقع مزد کارگران در اسلام
استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی بیان کرد: اسلام چند قدم در توجه به کارگران از کمونیستها جلوتر است و در اسلام، علاوه بر اینکه مزد زحمات وی را باید به موقع پرداخت کرد بلکه اسلام به کارگر مزد معنوی هم میدهد چراکه کارگر را مظهر خدا معرفی میکند و به کارگران کرامت میبخشد.
مصطفیپور دربار حفظ حرمت و کرامت کارگر در اسلام ادامه داد: اکنون در دنیای غرب و سیستم سرمایهداری و حتی بسیاری از کشورهای شرقی، عمدتاً از کارگر به عنوان ابزار استفاده میکنند، یعنی به کارگر نگاه ابزاری برای رسیدن به سود و منفعت دارند چراکه مبنای تفکر لیبرالیستی، سودگرایی است. طبیعتاً اگر توجهی هم به کارگران دارند برای رسیدن به سود بیشتر است اما توجهی به هویت انسانی کارگر نمیشود.
وضعیت کارگران در نظام سرمایهداری
وی به وضعیت نامناسب کارگران در نظام سرمایهداری اشاره کرد و گفت: حتی زندگی وی هم بعضاً در حد رفاه تأمین میشود چون میدانند که اگر او مرفه باشد به میزان بیشتری برای تأمین سود سرمایهداران کار میکند اما برای کارگر به عنوان یک انسان، ارزش و کرامتی قائل نیستند. در اسلام رویهای متفاوت نسبت به کارگران وجود دارد و به کارگر کرامت میدهد.
وی افزود: اسلام به تعالی و کرامت انسان میاندیشد لذا در اینجاست که انسان چون مشاهده میکند کرامت وی در کار با سازمان تأمین میشود و کار را برای حلال، تأمین معیشت زندگی به عنوان عبادت الهی و همچنین رسیدن به خدا انجام میدهد، همین موضوع باعث رشد معنوی وی هم خواهد شد. در این شرایط، هم هدف سازمان تأمین خواهد شود هم کارگر، عبادت خداوند را که همان جهاد فی سبیلالله است انجام میدهد.
نهی اجیر شدن در اسلام
استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی با اشاره به تفاوت کارگری و مزدوری در دین مبین اسلام بیان کرد: در نظام بردهداری، معمولاً یک آدم در اختیار بردهدار است و اجیر وی میشود. همین الان برخی از افراد از خانمها در کشور ما به این دلیل که مزد کمتری دریافت میکنند برای کار بهرهبرداری میکنند و در واقع آنها را اجیر کردهاند اما واقعیت این است که باید در چارچوب قرارداد و با حفظ کرامت به فعالیت پرداخت و این اقدام در اسلام هیچ اشکالی ندارد.
مصطفیپور ادامه داد: اگر انسان خودش را ابزار دیگری قرار دهد، این نوع اجیر شدن بد است چراکه وی خود را میفروشد تا زندگی بخور و نمیری برای خود درست کند و حتی ممکن است نماز خواندن وی را هم نهی کنند اما کسی که در چارچوب قرارداد قانونی به فعالیت میپردازد از کرامت و حقوق انسانی برخوردار است و این با اجیر شدن تفاوت دارد که کرامت ذاتی انسان را از وی میگیرد.
به نقل از خبرگزاری بین المللی قرآن؛ ایکنا